Islamabad (AFP)
De zondag overleden Abdul Qadeer Khan is in Pakistan geprezen omdat hij er de eerste islamitische kernmacht ter wereld van heeft gemaakt.
Maar het Westen werd gezien als een gevaarlijke afvallige die verantwoordelijk was voor het smokkelen van technologie naar schurkenstaten.
De nucleaire wetenschapper, die op 85-jarige leeftijd stierf in Islamabad nadat hij onlangs in het ziekenhuis was opgenomen met Covid-19, werd vereerd als de “vader van de atoombom van Pakistan”.
Hij werd gezien als een nationale held omdat hij het land op een nucleair niveau zette met aartsrivaal India en zijn verdediging “ondoordringbaar” maakte.
Maar hij bevond zich in het vizier van controverse toen hij werd beschuldigd van het illegaal verspreiden van nucleaire technologie naar Iran, Libië en Noord-Korea.
Khan werd in 2004 de facto onder huisarrest geplaatst in de hoofdstad Islamabad nadat hij had toegegeven een netwerk te hebben dat zich in de drie landen verspreidt.
In 2006 werd bij hem prostaatkanker vastgesteld, maar na een operatie herstelde hij.
Een rechtbank maakte in februari 2009 een einde aan zijn huisarrest, maar zijn bewegingen werden streng bewaakt en de autoriteiten begeleidden hem elke keer dat hij zijn huis verliet in een chique strook lommerrijk Islamabad.
– beslissende bijdrage –
Khan, geboren op 1 april 1936 in Bhopal, India, was nog maar een jonge jongen toen zijn familie emigreerde naar Pakistan tijdens de bloedige opdeling van het subcontinent in 1947 aan het einde van de Britse koloniale overheersing.
Hij behaalde een diploma aan de Universiteit van Karachi in 1960, ging vervolgens metallurgische techniek studeren in Berlijn voordat hij zijn vervolgstudie in Nederland en België afrondde.
Een cruciale bijdrage aan het nucleaire programma van Pakistan was de geplande aankoop van uraniumcentrifuges, die uranium omzetten in brandstof van wapenkwaliteit voor kernsplijtstoffen.
Hij werd ervan beschuldigd het uit Nederland te hebben gestolen toen hij voor de Anglo-Dutch German Nuclear Engineering Union werkte, en het in 1976 terug te hebben gegeven aan Pakistan.
Bij zijn terugkeer in Pakistan werd toenmalig premier Zulfikar Ali Bhutto Khan aangesteld als verantwoordelijke voor het nieuwe uraniumverrijkingsproject van de regering.
In 1978 had zijn team uranium verrijkt en in 1984 waren ze klaar om een atoombom tot ontploffing te brengen, zei Khan later in een kranteninterview.
Bij de kernproef van 1998 werden internationale sancties opgelegd aan Pakistan en kwam de economie in vrije val.
Khans aura begon te vervagen in maart 2001 toen de toenmalige president Pervez Musharraf, onder druk van de Verenigde Staten, hem ontzette als president van Kahuta Research Laboratories en hem tot speciaal adviseur maakte.
Maar het Pakistaanse nucleaire establishment had nooit verwacht dat zijn meest gerespecteerde held verhoord zou worden.
De stap kwam nadat Islamabad een brief had ontvangen van de International Atomic Energy Agency, een toezichthoudende instantie van de Verenigde Naties, met beschuldigingen dat Pakistaanse wetenschappers de bron waren van de verkochte nucleaire kennis.
Khan zei in een toespraak voor het Pakistaanse Instituut voor Nationale Aangelegenheden in 1990 dat hij transacties op de wereldmarkten had gehad tijdens de ontwikkeling van het nucleaire programma van Pakistan.
“Het was voor ons niet mogelijk om elk apparaat in het land te maken,” zei hij.
– ‘Ik heb het land gered’ –
Musharraf vergaf Khan na zijn bekentenis, maar trok zijn verklaring later in.
“Ik heb het land voor het eerst gered toen ik van Pakistan een nucleaire staat maakte en ik heb het opnieuw gered toen ik bekende en mezelf de schuld gaf”, vertelde Khan aan AFP in een interview in 2008 toen ik de facto huisarrest had.
De wereld gelooft dat nucleaire verdediging het beste afschrikmiddel is.
Nadat Islamabad in 1998 atoomproeven had uitgevoerd als reactie op die van India, zei Khan dat Pakistan “nooit kernwapens wilde bouwen. Het werd daartoe gedwongen.”
Bijna tien jaar geleden probeerde Khan zijn geluk in de politieke arena en vormde hij in juli 2012 een partij – Tehrik-e-Tehfaz Pakistan (TTP), of Save Pakistan Movement – in de hoop stemmen te winnen op basis van het respect dat nog steeds heerst in Pakistan .
Maar hij ontbond het een jaar later nadat geen van de 111 kandidaten een zetel had gewonnen bij de nationale verkiezingen.
Khan veroorzaakte ook een nieuwe controverse in hetzelfde jaar toen hij in een interview met de wijdverspreide Urdu Daily Ganges zei dat het de overdracht van nucleaire technologie naar twee landen is onder leiding van de vermoorde premier Benazir Bhutto.
Hij noemde de landen niet, en ook niet wanneer Bhutto, de tweemaal gekozen premier die in 2007 werd vermoord, de bevelen zou uitvaardigen.
“Ik was niet onafhankelijk, maar ik ben verplicht me te houden aan de bevelen van de premier”, zei hij.
De Pakistaanse Volkspartij, waartoe Bhutto behoort, ontkende deze bewering en beschreef het als “ongegrond en ongegrond”.
Geen van de controverses lijkt de populariteit van Khan te hebben beïnvloed, zelfs jaren later.
Hij schreef regelmatig hoofdartikelen, waarin hij vaak de waarde van wetenschappelijk onderwijs predikte, voor de populaire Zhang-krantengroep.
Veel liefdadigheidsscholen, universiteiten, instituten en ziekenhuizen in heel Pakistan zijn naar hem vernoemd, en zijn afbeelding siert hun banners, briefpapier en websites.
© 2021 AFP
‘Webgeek. Wannabe-denker. Lezer. Freelance reisevangelist. Liefhebber van popcultuur. Gecertificeerde muziekwetenschapper.’
