Baobabbomen worden beschouwd als een van de meest aantrekkelijke bomen op aarde, mede dankzij hun ongewone uiterlijk. Hun dikke, cartoonachtige stammen zijn opvallend groot vergeleken met hun kleine kronen, waardoor ze de bijnaam ‘omgekeerde bomen’ krijgen. Ze kunnen ook duizenden jaren oud worden, wat bijdraagt aan hun prominente plaats in culturele tradities en kunstwerken.
Ondanks alle verhalen die over baobabbomen worden verteld, is het verhaal van hun oorsprong een mysterie gebleven.
Wetenschappers debatteren al jaren over de vraag hoe baobabbomen terechtkomen waar ze groeien. Er zijn wereldwijd acht soorten, en hun verspreiding is, net als de bomen zelf, ongebruikelijk: één soort komt voor in het grootste deel van het vasteland van Afrika, terwijl er zes in Madagaskar voorkomen. Deze laatste wordt ver in het noordwesten van Australië gevonden.
De meeste onderzoekers gingen ervan uit dat de bomen hun oorsprong vonden op het vasteland van Afrika. Maar de resultaten die woensdag in het tijdschrift Nature zijn gepubliceerd, vertellen een ander verhaal. In plaats daarvan hoogstwaarschijnlijk Baobabs Het ontwikkelde zich voor het eerst in MadagaskarHet is gediversifieerd in verschillende typen. Vervolgens vertrokken de twee voor lange oceaanreizen naar verre continenten.
“Madagaskar is een verbazingwekkend natuurlijk laboratorium”, zegt Tao Wan, botanicus bij de Wuhan Botanische Tuin van de Chinese Academie van Wetenschappen en auteur van de nieuwe studie. “In het geval van de baobab heeft een zeer bijzondere geografische geschiedenis op het eiland bijgedragen aan de diversiteit van de soort,” voegde hij eraan toe.
Dr. Wan en zijn collega’s hebben de genomen van alle acht baobabsoorten in kaart gebracht en die gegevens vervolgens gebruikt om te begrijpen hoe bomen evolueerden. Ze onderzochten ook omgevingsfactoren die de verspreiding van baobabbomen rond Madagaskar beïnvloedden.
Hun bevindingen suggereren dat de gemeenschappelijke voorouder van de baobab waarschijnlijk ongeveer 21 miljoen jaar geleden in Madagaskar ontstond. Concurrentie met ander plantenleven en factoren zoals hoogte, temperatuur, regenval en vulkanische activiteit hebben geleid tot de opkomst van nieuwe baobabsoorten in heel Madagaskar, evenals de fluctuerende zeespiegel tijdens verschillende ijstijden.
Baobabs hebben mogelijk ook een mutualistische relatie ontwikkeld met lemuren die als bestuivers dienden. Andere relatief grote dieren, waaronder fruitetende vleermuizen en bushbaby’s in Afrika, zijn begonnen met het bezoeken van nachtelijke baobabbloemen om nectar te verkrijgen. “Een van de evolutionaire innovaties van baobabs was het exploiteren van grote suikeretende dieren”, zegt Andrew Leach, plantengeneticus aan de Queen Mary University in Londen, en auteur van het onderzoek. “Dit is iets ongewoons voor een plant.”
Op een gegeven moment, waarschijnlijk zo’n twaalf miljoen jaar geleden, vonden twee soorten Malagassische baobabs hun weg naar het vasteland van Afrika en Australië, waar ze evolueerden tot de unieke bomen die daar vandaag de dag groeien. Hoogstwaarschijnlijk werden de meerdere baobabzaden vervoerd zoals planten werden vervoerd door de Gyre in de Indische Oceaan, een circulatie tegen de klok in tussen Australië, Zuid-Azië en de oostkust van Afrika – een voorbeeld van de “opmerkelijke en ongebruikelijke verspreidingspatronen over lange afstanden” van de soort. zei dokter Leach.
“Baobabbomen zijn geweldige bomen, dus ik was enthousiast toen ik dit artikel zag”, zegt Pamela Soltis, een botanicus aan de Universiteit van Florida die niet bij het werk betrokken was. Ze voegde eraan toe dat het onderzoek nieuwe perspectieven bood op de evolutie van de baobab.
Naast het invullen van ontbrekende stukjes van de evolutionaire puzzel, roepen de bevindingen van de onderzoekers ook zorgen op over natuurbehoud. Twee Malagassische soorten hebben een alarmerend lage genetische diversiteit, wat erop wijst dat ze mogelijk niet de flexibiliteit hebben om zich aan te passen aan de klimaatverandering. Een derde soort wordt ook met uitsterven bedreigd als gevolg van paring met een meer wijdverspreide neef.
Deze drie soorten staan al op de Rode Lijst van de IUCN en worden met uitsterven bedreigd. Elijah Leach, een plantengeneticus bij de Royal Botanic Gardens in Kew en auteur van de studie, zei dat de nieuwe genetische bevindingen suggereren dat hun staat van instandhouding opnieuw moet worden beoordeeld en misschien moet worden opgewaardeerd naar hogere dreigingsniveaus.
Alle zes de Malagassische baobabsoorten worden ook getroffen door het aanhoudende probleem Golf van uitsterven die zich de afgelopen 2500 jaar in Madagaskar hebben voorgedaan en waarvan de meeste volgens onderzoekers worden veroorzaakt door menselijke activiteit. Verschillende soorten reuzenmaki’s – waarvan sommige uitgroeiden tot de afmetingen van een gorilla, en die allemaal mogelijk hebben gediend als belangrijke verspreiders van baobabzaden – werden ongeveer duizend jaar geleden met uitsterven bedreigd. Bijna de hele bosbedekking die de baobabbomen van Madagaskar omringde, is ook verloren gegaan als gevolg van recente ontwikkelingen.
Dr. Elijah Leach zei dat hoewel soorten door de evolutionaire geschiedenis heen op natuurlijke wijze komen en gaan, “dit proces wordt verergerd door menselijk ingrijpen”.
‘Webgeek. Wannabe-denker. Lezer. Freelance reisevangelist. Liefhebber van popcultuur. Gecertificeerde muziekwetenschapper.’
