Bliksem komt en gaat in schitterende, angstaanjagende flitsen. Met krachtig genoeg satellieten in een baan om de aarde, wordt al dat statische geknetter in de lucht van de wereld geprojecteerd.
De nieuwste visualisatie van atmosferische elektriciteit is afkomstig van Meteosat Third Generation, een Europese satelliet die in december werd gelanceerd. De camera’s kunnen blikseminslagen volgen en opnemen, zelfs de kleinste en snelste, dag en nacht, op meer dan 80 procent van het aardoppervlak dat zichtbaar is vanuit de baan van de satelliet. Het was de eerste van zes van dergelijke satellieten die uiteindelijk het weer over de hele wereld zouden volgen.
De European Space Agency heeft vorige week de eerste serie beelden vrijgegeven van de Meteosat-orbiter, waarop bliksemflitsen boven West-Europa, Afrika en Zuid-Amerika te zien zijn. Het bureau deelde beelden tijdens de kalibratie van de satelliet met zijn partners voordat deze eind dit jaar volledig operationeel is.
De Lightning Imager van de satelliet heeft vier camera’s, elk met vijf lenzen. De camera’s kunnen een enkele bliksemflits vastleggen die slechts 0,6 milliseconden duurt, veel sneller dan een oogwenk, en kunnen heldere foto’s maken met 1000 frames per seconde.
De Amerikaanse National Oceanographic and Atmospheric Administration volgt sinds 2017 de bliksem in Noord- en Zuid-Amerika met behulp van de Geostationary Lightning Chart aan boord van de Geostationary Operational Environmental Satellite, beter bekend als GOES. Het Europese systeem breidt bliksemdetectie uit naar regio’s in Europa, Afrika en het Midden-Oosten (met overlappende dekking in delen van Zuid-Amerika), en biedt belangrijke technische verbeteringen die een schat aan gegevens zouden moeten opleveren voor wereldwijde weersvoorspellers.
“Ten eerste hebben we een betere resolutie”, zegt Goya Pastorini, projectengineeringmanager bij Leonardo SpA, het ruimtevaartbedrijf dat de imager op Meteosat heeft ontwikkeld. “We kunnen zelfs een enkele bliksemflits detecteren, terwijl GOES alleen een groep gebeurtenissen kan detecteren. In termen van energie kunnen we zwakkere blikseminslagen detecteren.”
Carlo Simoncelli, softwaredirecteur bij Leonardo, zei dat de gegevens van het beeldapparaat nuttig zouden zijn bij het voorspellen van het weer. Bliksem wordt geassocieerd met tornado’s en er is een aanzienlijke toename van de bliksem die ongeveer een half uur voor een tornado in de wolken blijft. De mogelijkheid om dit vanuit de ruimte te detecteren, zei de heer Simoncelli, “geeft ons de mogelijkheid om vroegtijdig te waarschuwen voor mogelijk catastrofale gebeurtenissen”.
Het is een enorm voordeel dat het systeem altijd aan staat en onder alle omstandigheden gegevens produceert. “Het is heel gemakkelijk om ’s nachts bliksem te zien in de woestijn,” zei mevr. Pastorini. “Maar als je kijkt naar de weerspiegeling van bliksem boven de oceaan of gewoon overdag, dan is het veel moeilijker.”
Steve Goodman, een onlangs gepensioneerde senior wetenschapper bij de National Oceanic and Atmospheric Administration die de afgelopen 10 jaar heeft gewerkt aan het geostationaire bliksemdiagram voor GOES-satellieten, merkte op dat de Europese systemen gebaseerd zijn op decennia-oude ideeën. En op sommige verre noordelijke breedtegraden, zei hij, zal de nauwkeurigheid van de camera’s niet beter zijn dan die van Amerikaanse satellieten. Maar hij zei ook dat de grotere algehele resolutie van de Europese beeldvorming hielp bij het detecteren van kleinere, zwakkere bliksem.
“Ze hebben een heel goed systeem gebouwd,” zei hij, “en al hun gegevens zullen worden gedeeld.”
Welk systeem ook wordt gebruikt, zei Dr. Goodman, het volgen van blikseminslagen en de relatie ervan met orkaanintensiteit heeft aanzienlijke voordelen voor vliegtuigpiloten, klimatologen en gewone burgers.
“Hulpverleners moeten mensen nauwkeurig waarschuwen, niet te vroeg, want het kost geld, en niet te laat, want het kost levens”, zei hij.
