De AI-wet, een voorstel voor een Europese wet op kunstmatige intelligentie (AI), verplicht regeringen om actief deel te nemen aan de ontwikkeling van de technologie om ervoor te zorgen dat publieke waarden en burgerrechten worden geïntegreerd in elk gebruik van AI. De sleutel tot samenwerking met de samenleving is het begrip van burgers van technologie en meer Nederlandse AI Alliantie (NL AIC) heeft de AI Parade opgericht om de dialoog over kunstmatige intelligentie en de impact ervan op de samenleving en het leven van mensen mogelijk te maken.
“Toen we bespraken hoe we zoveel mogelijk burgers konden bereiken om betrokken te raken bij de discussie over AI, kozen we voor bibliotheken omdat ze elk jaar miljoenen Nederlandse burgers bereiken”, zei hij. Nahani Oosterwijk van NL AIC.
Oosterwijk is als coördinator van de Human-Centered AI Working Group betrokken geweest bij de AI-mars. Het doel van de mars is om met mensen in dialoog te gaan over de impact en het belang van AI in de Nederlandse samenleving. “We richten ons op het mensgerichte deel van de technologie”, zegt Oosterwijk. “Wat levert het mensen op? Hoe zal het bijdragen aan hun leven?”
Met het in het leven roepen van de AI-mars ondersteunt de NL AIC de waarschuwing van vorig jaar van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) dat er dringend behoefte is aan uitfasering van AI.
Stefan Leijnen is coördinator Onderzoek en Innovatie Task Force In NL AIC en voorzitter van de internationale werkgroep. Daarnaast is hij lector AI aan de Hogeschool Utrecht. “We moeten de zorgen van mensen over AI in evenwicht brengen met de kansen die het biedt”, zei hij. “We moeten burgers laten zien dat AI veelbelovend is, bijvoorbeeld op het gebied van diagnostische mogelijkheden in de zorg. De AI Parade biedt de mogelijkheid om kennis over AI en de kansen die het biedt te delen.
Iedereen zou een basiskennis van AI moeten hebben, zei Leijnen. “Het probleem is dat het moeilijk is om de impact van een technologie vroeg in de ontwikkeling ervan vast te stellen”, voegde hij eraan toe. “Neem elektronica en de personal computer. Ten tijde van de uitvinding had niemand kunnen beseffen hoe groot de impact ervan op de samenleving zou zijn en hoe de computer een geheel nieuwe economie zou definiëren en sociale structuren zou veranderen.
De wereld bevindt zich in dat stadium voor AI en iedereen beseft dat het significant zal zijn, maar wat de impact zal zijn, weet nog niemand, zei Leijnen. “Er zijn twee manieren om dit aan te pakken. Ten eerste kun je de nieuwe technologie volledig en van harte omarmen, blind voor elk gevaar. Ten tweede kun je bang zijn en proberen het te stoppen.
“Maar het is een ontwikkeling die niet stopt of omkeert, dus je wordt wakker geschud. Daarom is demystificatie zo belangrijk. We willen een compleet verhaal delen dat kwalitatief en mensgericht is.”
De AI-mars wordt niet voor niets “het gesprek” genoemd, aldus Oosterwijk. “We delen niet alleen informatie, we willen ook horen van Nederlandse burgers”, zei hij. “We onderzoeken hoe mensen nu denken over AI en hoe ze mensen in de toekomst graag met AI zouden willen zien werken. Omdat NL AIC in elke sector in Nederland vertegenwoordigd is, is er een solide ecosysteem om deze informatie naar terug te voeren.
“We streven ernaar om via de parade minstens een miljoen burgers te bereiken, maar het grotere doel is om de AI-parade volwassener te maken nadat onze eerste parade volgende zomer voorbij is. De AI-parade bestaat uit zeven verschillende AI-centra binnen andere afdelingen en binnen de NL AIC is belast met het delen van kennis en informatie en het creëren van een dialoog met de gemeenschap.Wij denken dat het, om als succesvol te worden beschouwd, een sneeuwbaleffect moet hebben – gewoon om ermee te beginnen, en hopelijk zal het blijven evolueren en mensen bereiken.
AI wordt meer beschouwd als een “black box”-technologie dan andere ICT-systemen. “De complexiteit van AI is te belangrijk om het raamwerk volledig te doordenken als juridische en ethische kwesties”, zei Leijnen. “Je moet ook nadenken over de invulling van die structuur en beslissingen nemen over hoe je de technologie gaat ontwikkelen. Wie is er verantwoordelijk voor het ontwikkelen van de algoritmen? Worden de systemen vooral ontwikkeld door bedrijven met een winstoogmerk?”
Leijnen benadrukte dat de quadruple helix nodig is om erachter te komen hoe je zulke structuren beter kunt maken. “Als het bedrijfsleven, de overheid, kennisinstellingen en burgers samenkomen, kun je een fatsoenlijk debat voeren over hoe je deze nieuwe technologie kunt ontwikkelen”, zei hij.
Dit brengt ons bij de ELSA-labs, zei Oosterwijk. Dit unieke initiatief van NL AIC wordt in het buitenland met veel belangstelling gevolgd. “Elk lab is volledig onafhankelijk, dus we zijn geen eigenaar van de labs – we zijn er net mee begonnen”, zei hij.
Kwaliteitszegel
De NL AIC zorgt echter voor een kwaliteitsidentiteit – het NL AIC-label – door doelstellingen te definiëren voor laboratoria om zich ELSA-laboratoria te noemen. Alle labs werken aan vergelijkbare thema’s rond de ethische, juridische en sociale aspecten (ELSA) van AI.
“We hebben momenteel 22 officiële ELSA-laboratoria”, zegt Oosterwijk. “Het zijn onderzoekslabs, dus daar moet een universiteit bij betrokken zijn. Maar we blijven streven naar de quadruple helix. De meeste labs hebben meerdere partners en grote consortia, allemaal gericht op een bepaald labthema.
Oosterwijk gaf een voorbeeld van een van de labs die zich bezighoudt met een prestatieprobleem: “Hoe kan AI worden gebruikt om de nachtzorg van geesteszieken te verbeteren, zonder dat ze worden behandeld of gecontroleerd door verpleegkundigen in het midden. Nacht?”
Elk ELSA-lab richt zich op zijn eigen toepassingsgebied, zei hij. “Hierdoor ontstaan grote onderlinge verschillen, dus ondanks deze inhoudelijke verschillen is het de uitdaging om ervoor te zorgen dat labs geen silo’s worden en volop mogelijkheden hebben om kennis uit te wisselen op een eenvoudige manier die bijdraagt aan het vastleggen van fundamentele principes. Het ELSA-concept is gepositioneerd.”
Om de positie van Nederland te versterken en de kansen van AI te benutten, is door de AI Alliantie Nederland het meerjarenproject AiNed opgesteld. De meeste laboratoria met de ELSA-status hebben een looptijd van zes jaar en de meeste worden gefinancierd door het Nationaal Ontwikkelingsfonds, waarin de overheid tussen 2021 en 2025 € 20 miljard investeert in projecten die zorgen voor economische groei op de lange termijn. .
Hoewel de Europese Commissie al haar lidstaten heeft gevraagd om via Nederland een plan te ontwikkelen voor AI, samenwerking en participatie, Bolderon, uniek, zei Leijnen. “In Nederland zijn we gewend om tot consensus te komen door alle betrokkenen te raadplegen”, zei hij. “Zo hebben we de NL AIC en ELSA labs gebouwd. Vanuit het buitenland wordt er met grote belangstelling naar gekeken omdat je door samen te werken iets groters kunt creëren.
‘Webgeek. Wannabe-denker. Lezer. Freelance reisevangelist. Liefhebber van popcultuur. Gecertificeerde muziekwetenschapper.’
