Endel Tulving, de psycholoog die de studie van het geheugen veranderde, is op 96-jarige leeftijd overleden

De oorzaak was een hartaanval, volgens zijn dochters Linda Tulving en Elo Tulving Blais.

Dr. Tulving, een cognitief psycholoog die al 35 jaar lesgeeft aan de Universiteit van Toronto, heeft bijna in zijn eentje zijn vakgebied ertoe aangezet om het geheugen te beschouwen als meer dan alleen een grote stapel informatie, herinneringen en ervaringen. Hij wordt door zijn collega’s herinnerd als een prominent figuur in de psychologie en neurowetenschappen.

“Je zou kunnen stellen dat er pre-Tulving-geheugen en post-Tulving-geheugen bestaat”, zegt Charan Ranganath, een neurowetenschapper en psycholoog aan de Universiteit van Californië, Davis, auteur van het komende boek. “Waarom herdenken we het?”

“Naar mijn mening is hij de belangrijkste cognitieve wetenschapper van de 20e eeuw.”

Dr. Tulving stelde op beroemde wijze voor dat mensen twee vormen van herinneringen hebben, wat hij beschreef in een hoofdstuk in Memory Organization, een boek uit 1972 dat hij samen met Wayne Donaldson redigeerde.

De ene was semantisch, een vorm van kennis: dat George Washington de eerste president van de Verenigde Staten was, en dat katten er anders uitzien dan honden. De andere, zoals hij de term bedacht, was incidenteel: de ervaring van het eten van een heerlijke croissant na het winkelen op de Champs-Élysées.

‘Zie het zo,’ zei Ranganath. “Waar kun je het beste een parkeerplaats vinden? Dat is een vraag voor het semantische geheugen. Maar waar heb ik mijn auto vandaag neergezet? Dat is een vraag voor het episodisch geheugen.”

Dr. Tulving kwam op dit idee door zijn werk dat aantoont dat de hersenen informatie op twee afzonderlijke routes registreren en ophalen, een ontdekking die betekent dat informatie die vergeten lijkt te zijn, kan worden opgehaald met behulp van de juiste aanwijzingen.

Hij liet zijn studenten ooit zien hoe dit gebeurde door hen te vragen snel twintig woorden te onthouden (zoals viool, geel en bureau) en deze op te schrijven. De meesten van hen konden zich slechts ongeveer 10 woorden herinneren. Dr. Tulving pakte, volgens zijn aantekening in een verzameling biografieën van Canadese wetenschappers, de lijst van een student op en ontdekte dat het woord ‘geel’ ontbrak.

‘Staat er geen kleur op de lijst?’ Gevraagd.

De student antwoordde: “Geel!”

De voorstellen van Dr. Tulving, vooral het verschil tussen episodische en semantische geheugensystemen, werden als controversieel beschouwd toen hij ze in de jaren zestig en zeventig presenteerde, maar hij toonde geleidelijk hun waarde aan door middel van vele ingenieuze onderzoeken.

Hij was er één Onderzoek met behulp van positronemissietomografie – Positronemissietomografie (PET)-scans – waaruit is gebleken dat verschillende delen van de hersenen geassocieerd zijn met elke vorm van geheugen. Het was een ander Sollicitatiegesprekken Hij deed dit met een patiënt met geheugenverlies genaamd Kent Cochrane.

KC, zoals hij bekend stond bij de wetenschappers die hem bestudeerden, liep ernstig hersenletsel op bij een motorongeluk.

“Het geval van KC is opmerkelijk omdat hij zich, in de zin van terugkeren naar bewust bewustzijn, niets kan herinneren dat hij in het verleden heeft gedaan of ervaren,” Dr. Tulving boeken In een Amerikaanse wereld in 1989. “Hij kan zich niet herinneren dat hij ooit in situaties heeft gezeten of heeft deelgenomen aan levensgebeurtenissen.”

Maar hij herinnert zich feiten uit zijn leven: semantische herinneringen.

“KC weet dat zijn familie een zomerhut bezit, weet waar die is, kan de locatie op een kaart van Ontario aanwijzen en weet dat hij daar zomers en weekenden doorbracht”, schreef Dr. Tulving. “Maar hij herinnert zich geen enkele gebeurtenis dat hij in de hut was of een enkele gebeurtenis die daar plaatsvond.”

Endel Tulving werd op 26 mei 1927 geboren in Pitsiri, Estland, en groeide op in Tartu, de op één na grootste stad van het land. Zijn vader was rechter en zijn moeder had een meubelwinkel.

Hij was 17 jaar oud toen de Sovjet-Unie Estland binnenviel tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij en zijn jongere broer werden gescheiden van hun ouders en ingelijfd in Duitsland. De broers zagen hun ouders ruim twintig jaar niet en vroegen zich het grootste deel van die tijd af of ze nog wel leefden.

“Ik wist niet waar ik moest schrijven”, vertelde hij in 2006 aan de Toronto Star. “Ik wist dat ons oude huis was afgebrand, omdat de hele stad was afgebrand.”

Dr. Tulving voltooide de middelbare school in een vluchtelingenkamp in Duitsland. Na zijn afstuderen diende hij als vertaler voor het Amerikaanse leger en studeerde hij kort geneeskunde aan de Universiteit van Heidelberg. In 1949 verhuisde hij met een aantal andere Esten naar Canada en werkte als boer voordat hij zich inschreef aan de Universiteit van Toronto, waar hij in 1953 een bachelordiploma in psychologie behaalde en het jaar daarop een masterdiploma.

Hij behaalde zijn doctoraat in de psychologie aan de Harvard Universiteit in 1957. Zijn ouders kwamen een aantal jaren bij hem in Toronto wonen voordat ze terugkeerden naar Estland.

Dr. Tulving trouwde met Ruth Miklesar, artiestin 1950. Ze stierf in 2012. Tot de overlevenden behoren hun dochters en vijf kleinkinderen.

Hoewel het geheugen meestal met het verleden wordt geassocieerd, geloofde Dr. Tulving dat het – vooral het episodisch geheugen – gaat over vooruitgang. Teruggaan naar specifieke momenten, wat hij ‘mentaal tijdreizen’ noemde, kan helpen onthullen wat we in het heden en de toekomst moeten doen. Dit idee ontstond tijdens de pandemie.

Anna Lisa Cohen, hoogleraar psychologie aan de Yeshiva Universiteit, schreef in de Washington Post over hoe Dr. Tulvings idee van ‘mentaal tijdreizen’ kan helpen ‘onszelf naar een betere plek te brengen, of op zijn minst naar een ander moment in de tijd. .”

Cohen schreef over een ontmoeting met vrienden – in het buitenland – waarin ze reisherinneringen deelden, waaronder ‘de keer dat een van ons schreeuwend door door vleermuizen geteisterde grotten in Playa del Carmen, Mexico zwom.’

“Op dat moment zagen we het blauw van de oceaan en konden we de koude wijn proeven die werd geserveerd in de plaatselijke strandbar”, schreef Cohen, waarbij hij het Spaanse woord voor bier gebruikte. “Even zijn we niet meer aanwezig, maar zijn we getransporteerd naar een andere tijd en plaats.”