Van Nederland tot Bulgarije, beelden van het hoogtepunt van het communisme | Cultuur

Hristina Dasheva, geboren in het communistische Bulgarije, arriveerde in 2001 als immigrant zonder papieren in Nederland. Ze verliet haar land in de hoop wat geld te verdienen en een nieuw leven te beginnen in haar thuisland. Op een dag vroeg een Nederlander haar: 'Ben jij communist?' De jonge vrouw wist niet wat ze van die vraag moest denken. Is het een verwijt of een erkenning? Tegenwoordig heeft de auteur de Nederlandse nationaliteit, maar uit dat misverstand is een publicatie geboren: Ver van huis: Stemmen, lichaam en periferie, een actueel en meeslepend visueel onderzoek naar de betekenis van ideologische utopieën en hun strekking; De concepten die nodig zijn voor rebellie tegen het heden zijn de concepten die constant aanwezig zijn in de mislukkingen van de ontwikkeling.

‘Alle utopieën zijn deprimerend omdat ze geen ruimte laten voor toeval, voor verschil, voor ‘anderen’. Alles wordt geordend en geordend. Achter elke utopie schuilt altijd een geweldig taxonomisch ontwerp: een plek voor alles en alles op zijn plaats. ' schrijft Georges Perec. Dit is een van de citaten die Dasheva haar onderzoek baseerde op het anticommunisme in Nederland en de vervolging ervan tijdens de nazi-bezetting en de misdaden gepleegd door de Bulgaarse communistische regering na de Tweede Wereldoorlog. Om perfectie vorm te geven Ver van huis. In de loop van vier jaar bezocht Tasheva nazi-arbeids- en vernietigingskampen in Duitsland, Frankrijk en Polen, waarbij ze nauwgezet probeerde de overblijfselen en exacte locaties van communistische concentratiekampen in haar thuisland te lokaliseren waar niemand over sprak. Ze probeert een vraag te beantwoorden die haar hoofd niet verlaat: hoe zien ze mij als slachtoffer (verzetsstrijder) of crimineel? Wat vinden ze van mij?

Met een strak en eenvoudig ontwerp dat de inhoud van het boek benadrukt, is de omvangrijke publicatie gestructureerd met historische documenten, collages, kaarten en foto's gemaakt door Tasheva, evenals een verscheidenheid aan teksten, geschreven getuigenissen en gedetailleerde aantekeningen op een witte achtergrond. , geven de lijsten het geheel een zekere cryptische toon, en waarschuwen voor de vele lagen en interpretaties waarvoor het verhaal zich leent. De figuur van de Nederlandse columnist Marinus van der Lubb, die in 1933 door de Reichstag werd onthoofd, laat de lezer kennismaken met de wendingen van het verhaal. De brand, waarvan de werkelijke creativiteit twijfelachtig is, voedde de opkomst van Adolf Hitler aan de macht, die de gebeurtenis gebruikte om de angst voor een communistische revolutie te verspreiden. Onder de verdachten bevond zich de Bulgaar Georgi Dimitrov, algemeen secretaris van de Communistische Internationale (Comintern) en later het eerste regeringshoofd van de Volksrepubliek Bulgarije. Een beeld van de twee strijders, hun twee verschillende persoonlijkheden voor het hof in Leipzig, dient als verbindingspunt voor de twee tegengestelde kanten van het verhaal.

De visie van de fotograaf is neutraal en aseptisch in de zwart-witbeelden die de publicatie omlijsten. Ze geeft alle figuratieve voorstellingen weer om zich te concentreren op de gevoelens van het passeren van deze vernietigingskampen en gedenktekens, en de collectieve en individuele herinnering die elk ervan bewaart. Hij voegde ook tekeningen op schaal toe om nauwkeuriger weer te geven hoe het was om op deze plaatsen te leven.

‘Hoe je het kwade kunt overwinnen zonder te worden opgevat als de belichaming van het goede’, merkt de auteur op in het tweede deel van het boek, waar hij een reeks collages introduceert die velen beschouwen als het beste boek met anatomische tekeningen. Atlas van topografie en toegepaste menselijke anatomie. Eduard Bernkopf, rector van de Universiteit van Wenen en decaan van de medische school, creëerde het lichaam van gevangenen die tijdens het Derde Rijk in concentratiekampen waren geëxecuteerd en waarvan de voortplanting in 1994 werd verboden. Ver van huisIn zijn collages zijn ook zelfportretten van de auteur verwerkt. Op deze beelden bedekt Tasheva, in een poging de herinnering aan haar kameraden te bewaren, haar hoofd met modder om een ​​sculpturaal effect te bereiken dat lijkt op het dodenmasker gemaakt door gevangenen die in mortuaria werkten. Het is een aanpak die tegelijkertijd een leegmakend effect oproept; Vergeten of gemanipuleerd.

De omslag van het boek is geïllustreerd met een van deze collages en dient als metafoor voor twee contrasterende gezichten die naast elkaar bestaan ​​in één persoonlijkheid. Op dezelfde manier vormen de familiearchieven van de auteur het laatste deel van het fotoboek. “Ik wilde weten of mijn familieleden slachtoffers of criminelen waren of wat wij gewone mensen noemen”, legt de auteur uit tijdens een telefoongesprek. “Het is een onderscheid dat voor mij altijd heel interessant is geweest, omdat ik erg geïnteresseerd ben in de dubbelzinnigheid van de menselijke natuur. Hoe dezelfde persoon in verschillende situaties slachtoffer of dader kan zijn. Als je je in een comfortzone bevindt, is het gemakkelijk te identificeren met de krachten van het goede.De lijn die kwaad van goed scheidt, soms heel dun.

Ver van huis: Stemmen, lichaam en periferie Het is een poging om onze eigen geschiedenis te begrijpen via de geschiedenis van anderen. Een boek over het geheugen stelt ons verschillende vragen: “Wat is de gemeenschappelijke basis van ideologieën als het communisme en het nationaal-socialisme en wat is hun betekenis voor de 'gemiddelde' burger van Europa? Hoe organiseren verschillende samenlevingen hun herinneringscultuur en slagen ze erin deze in een kritisch perspectief te plaatsen? vraagt ​​de leraar.

Een citaat van Primo Levi herinnert ons eraan: “Misschien kan iemand niet begrijpen wat er is gebeurd en wat hij niet moet doen, omdat begrip bijna rechtvaardiging is. Als het onmogelijk is om het te begrijpen, dan is het noodzakelijk om het te weten, want wat er is gebeurd, kan opnieuw gebeuren. Het geweten kan opnieuw betoverd en verborgen worden, zelfs ons geweten.”

'Ver van huis: stemmen, lichaam en periferie.' Hrystina Tasjeva. Zelf gepubliceerd. 459 pagina's. $ 76.

Aanmelden Onze wekelijkse nieuwsbrief Voor meer Engelstalig nieuws uit de EL PAÍS USA-editie